Stanisław Taczak

Stanisław Taczak urodził się 8 kwietnia 1874 r. w Mieszkowie k. Jarocina. Służbę wojskową, podczas której ukończył kurs aspirantów oficerskich, odbył w latach 1898 - 1899. W 1904 r. został podporucznikiem, a w 1913 r. awansowano go do stopnia porucznika. Po zmobilizowaniu w 1914 r. objął dowództwo kompanii, a po awansie na stopień kapitana - dowództwo batalionu 46 pp Obrony Krajowej. Wraz z pułkiem skierowany został na front rosyjski.
    Po przeniesieniu Legionów Polskich w grudniu 1916 r. na teren Kongresówki i przejściu ich na organizację i wyszkolenie niemieckie, Taczaka przydzielono - na własną prośbę - (11 XII 1916 r.) w charakterze głównego instruktora do II baonu 6 p. Legionów Polskich.
    W listopadzie 1918 r. Taczak włączył się aktywnie w organizację Wojska Polskiego. Zgłosił się do dyspozycji Ministerstwa Spraw Wojskowych jako pierwszy Polak z armii niemieckiej i otrzymał przydział do Oddziału VII (naukowego) Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. 28 XII 1918 r., wracając z Berlina, kapitan Taczak zatrzymał się w Poznaniu, aby odwiedzić rodzinę. To właśnie Teodor Taczak poinformował Stanisława Adamskiego i Wojciecha Korfantego z Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, że do Poznania przyjechał jego brat - oficer polskiego Sztabu Generalnego. Wszystkie atuty przemawiały za kandydaturą Stanisława Taczaka na stanowisko głównodowodzącego powstaniem: był Wielkopolaninem, oddanym sprawie patriotą, od lat nie angażował się w działalność polityczną, znał specyfikę armii pruskiej i jej zasady organizacyjne, miał też pogląd na kierunki rozwoju Wojska Polskiego, posiadał liczne kontakty w Warszawie. Telefonicznie uzyskano akceptację J. Piłsudskiego i Sztabu Generalnego, skąd Taczaka oddelegowano na czas pełnienia funkcji do Poznania.
    5 I 1918 r. Stanisławowi Taczakowi (awansowanemu już do stopnia majora) formalnie podporządkowano oddziały polskie w całym zaborze pruskim, zarówno jawne jak i tajne, uznając w ten sposób jedność wszystkich sił pod wspólnym dowództwem w Poznaniu. W praktyce mjr Taczak zaczynał wszystko od początku, bez niezbędnej kadry oficerów, bez zorganizowanych służb, nie znając ludzi i nie mając kontaktu z terenem. Organizacja choćby zaimprowizowanego sztabu była utrudniona przez istnienie w Poznaniu kilku ośrodków rozkazodawczych.
    Do 15 I 1918 r. Dowództwo Główne utworzyło szereg ogniw dowodzenia, tak w jego ramach, jak i dla przyszłego Szefostwa Aprowizacji. Powołano sekcję sanitarną, inspekcję koni i taborów, komendę linii kolejowych, biuro kartograficzne, biuro płatnika, referat lotniczy i automobilowy, i inne. Przystąpiono do tworzenia centralnej administracji wojskowej.
    Dla bazy organizacyjnej powstania przyjęto podwójną strukturę organizacyjną: poziomą, terytorialną - od powiatów z komendantami, dalej okręgi wojskowe i dowództwa frontów oraz strukturę pionową - obejmującą proces przekształcania się luźnych oddziałów powstańczych w oddziały wojskowe. Głównodowodzący zamierzał tworzyć je w dwóch etapach. W pierwszym - zorganizować niższe jednostki taktyczne (bataliony, baterie, szwadrony) trzech podstawowych rodzajów broni (piechoty, artylerii, kawalerii) oraz kadry dla wojsk specjalnych (technicznych) i lotnictwo. W drugim etapie z jednostek tych utworzone miały być brygady i dywizje.
 

W pierwszym rzędzie Dowództwu Głównemu podporządkowano 24 komendy powiatowe. Dnia 7 I 1919 r. obszar Wielkopolski podzielono na 7 okręgów wojskowych, a 13 stycznia utworzono dwa dalsze. Według zasad przyjętych przez Dowództwo Główne, tworzące się wojska powstańcze składały się:
 

• z oddziałów ochotników, przede wszystkim mających za sobą służbę wojskową, w wieku od 19 do 40 lat,
• ze Straży Ludowej, składającej się z ochotników, którzy dotąd w wojsku nie służyli, jak i z wysłużonych żołnierzy w wieku powyżej 30 lat,
• z żandarmerii, ochotników, przede wszystkim z byłych żołnierzy i żandarmów.